کاشی کاری در ایران تاریخچهای طولانی و ریشه در فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی دارد. استفاده از کاشی در بنای مساجد، ساختمانها، زیارتگاهها و مکانهای دیگر از قدیم مورد استفاده بوده است. شواهد نشان دهنده استفاده از کاشی در چند هزار سال پیش بوده است. کاشی های لعاب دار سنتی، به دلیل ویژگیهای ظاهری و ساختاری که دارد، ماندگاری و حفظ نمای بسیار خوبی در سال های متمادی برای خود دارد.
کاشی کاری سنتی امروزه علاوه بر استفاده در نماهای مذهبی و مقدس، برای زیبایی و تلفیق سنت و مدرنیته در مکانهای مختلف حتی دکور درون خانهها استفاده میشود. کاشی کاری سنتی از تخصصهای برند هیربد نگاره، پیشگام در صنعت کاشی کاری سنتی ایران است. برند هیربد نگاره با سابقه درخشان خود آماده خدمات کاشی کاری برای شما عزیزان میباشد.علاوه بر آنچه در بالا گفته شد، در ادامه به توضیح کامل کاشی کاری سنتی و ویژگیهای کاشی سنتی میپردازیم.
کاشی سنتی چیست؟
کاشی سنتی به نوعی از کاشی گفته میشود که با استفاده از هنر و روشهای سنتی ایرانی تولید میشود. این کاشیها معمولاً با دست ساخته میشوند و دارای طرحهای متنوع و پیچیدهای هستند که در معماری ایرانی از دیرباز از کاشی مسجد تا کاشی حوض سنتی، مورد استفاده قرار گرفتهاند. ویژگیهای بارز کاشی سنتی شامل مقاومت بالا، طراحیهای منحصر به فرد و قابلیت استفاده در پروژههای مختلف، از جمله مرمت بناهای تاریخی هستند.
کاشی کاری سنتی چیست؟
کاشی کاری سنتی نوعی هنر تزئینی است که با استفاده از تکههای کاشی که در کنار هم طرحی کلی دارند، اقدام به زیباسازی و مزین کردن یک نما میشود.انواع کاشی سنتی طرحهای زیبا و چشم نوازی دارند که در مدلهای مختلفی عرضه میشوند. با توجه به نمای مورد نظر و ویژگیهای خاصی که هر مدل کاشی دارد، استفاده از بهترین مدل کاشی بهتر است طبق نظر کارشناسان و حرفهای های زمینه باشد.
به استفاده از کاشیهای سنتی مختلفی چون کاشی معرق، کاشی هفت رنگ، کاشی معقلی، کاشی سنگ و یا ترکیب آنها با یکدیگر، کاشی کاری سنتی میگوییم.
در واقع بهره گیری از کاشیها، علاوه بر ویژگیهای ظاهری و جذابیتی که دارد، دارای مزایای مختلفی از عدم نفوذ آب تا ماندگاری طولانی است.در انواع دیگر این هنر از سفالها و کاشیهای لعاب دار با ترکیب رنگهای زیبا و منحصر به فردی استفاده میشود و طرحهای متنوعی دارد که این یکی از تفاوتهای مهم محصولات سنتی و مدرن است.
کاشی کاری سنتی در مساجد
محصولات سنتی در مساجد از مهمترین عناصر تزئینی این بناهای مقدس هستند. فضای روحانی و معنوی که استفاده از کاشی کاری سنتی در مساجد ایجاد میکند به دلیل وجود انواعی از کالاها میباشد. در مسجدها از کاشیهای معرق، هفت رنگ و دیگر انواع معروف کالا های سنتی بسته به محل استفاده، بهره گرفته میشود. آیات قرآن و احادیث در مساجد ، جلوه خاصی از نمای درون مساجد به نمایش میگذارند.
کاشی کاری سنتی معقلی؛ تجلی هنر دست ایرانیان
درست است که پیشینه کاشی معقلی به زمانهای خیلی دوری باز میگردد؛ اما استفاده از آن امروزه در بناهای ایرانی بسیار پر استفاده و مشهود است. مسجد شیخ لطف الله اصفهان، مسجد جامع عتیق، حرم امام رضا و حتی موزه مقدم تهران چندی از بسیار اماکن موجود با کاشی کاری معقلی هستند. کاشی سنتی معقلی با تکههای کوچک کاشی و با ظرافتی خاص ساخته و نصب میشوند. کاشی کاری سنتی ویژگی خاصی دارد و آن هم استفاده از خطوط بسیار زیبا است. کاشی کاری سنتی هفت رنگ، به این شکل است که ابتدا طرح مورد نظر را روی کاشی کشیده و پخت میکنند. در نهایت مرحله نصب این کاشی میرسد.
معروفترین بناها با کاشی کاری ایرانی
بر اثر ذوق و هنر معماران این سرزمین، در گذشته های دور آثاری با زیبایی خیرهکننده خلق شده و تا به امروز گردشگران زیادی را مجذوب خود کردهاند. در ادمه برخی از این شاهکارهای بینظیر را معرفی میکنیم.
- حرم مطهر امام رضا (ع):
یکی دیگر از بناهای معروف و مذهبی کاشی کاری در ایران، حرم امام هشتم است. این کاشیهای قدیمی معمولا به رنگ آبی دیده میشوند و برخی از آنها به کاشیهای سنجری معروفاند. - مسجد شیخ لطفالله:
از معروفترین بناهای به جا مانده از دوران صفوی با هنر کاشیکاری، مسجد شیخ لطفالله واقع در اصفهان است. اغلب کاشیهای به کار رفته در این مکان از نوع معرق بوده که در راهروی ورودی و نمای بیرونی گنبد استفاده شده است. - کاخ آپادانا:
کاخ آپادانا واقع در شهر زیبای شوش که سالها قبل از میلاد مسیح در دوران هخامنشیان ساخته شده، از دیگر موارد کاشیکاری ایرانی است. برخی از این کاشیها حاوی سخنان حاکمان و کتیبههایی هستند که در شناخت آنها و اخبار آن دوره بسیار کمککننده است. - کاخ گلستان:
کاخ گلستان از بناهایی است که به معماری زیبا و کاشیکاری هنرمندانه خود مشهور شده است. در این بنا که به دستور حاکمان صفوی ساخته شده، از انواع تکنیکهای کاشیکاری در طرحها و رنگها مختلف استفاده شده است.
انواع کاشی کاری در ایران
هنر کاشیکاری در ایران با انواع مختلفی طراحی و دیده میشود. از معروفترین تکنیکها و روشهای کاشیکاری میتوان به کاشی معقلی، کاشی هفت رنگ، کاشی مشبک، کاشیکاری معرق، کاشیکاری صابونکی و دوغابی اشاره کرد که در ادامه برخی از آنها را معرفی و بررسی خواهیم کرد.
- کاشیکاری مشبک
کاشیکاری مشبک که از کنار هم قرار گرفتن کاشیهای شبکه شبکه به وجود آمده است، باعث ورود نور به بناها شده و هوای درون آن را معتدل میکند. نمونههای این نوع کاشی کاری در مساجد و حمامها مشاهده میشود و مشهورترین این بناها مسجد شیخ لطفالله است.
- کاشیکاری هفت رنگ
نوع دیگری از روشهای مرسوم کاشی کاری در ایران، کاشیکاری هفت رنگ بوده که شامل رنگهای سفید، مشکی، حنایی، قرمز، زرد، لاجوردی و فیروزهای است. استفاده از این روش در دوران صفویان رواج پیدا کرد و آثار باقیمانده نیز به دوران سلجوقیان و هخامنشیان باز میگردد.
- کاشیکاری مقرنس
کاشیکاری مقرنس که به شکل پله پله همانند قندیلهای آویزان طراحی گردیده، از قدیمیترین نوع کاشیکاری در ایران محسوب میشود. این نوع کاشیکاری که اغلب بر روی سقف مساجد و آرامگاهها استفاده شده به روشهای مقرنس لانه زنبوری، مقرنس معلق، مقرنس جلو آمده و مقرنس روی هم قرار گرفته انجام میگیرد.
- کاشیکاری معرق
استفاده از کاشیکاری معرق از قرن چهارم آغاز گردید و روز به روز ظرافت آن بیشتر و زیبایی آن بیشتر به چشم میآمد. درواقع دوران حکومت سلجوقیان به اوج رساننده این هنر قدیمی بوده که اغلب از رنگهای کهربایی، سیاه بادمجانی، آبی ملایم و تیره استفاده میشد. از معروفترین بناهای ایرانی که از این روش کاشیکاری در آنها استفاده شده میتوان به مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ لطفالله، کاخ نیاوران و کاروانسرای عباسی اشاره کرد.
ویژگی کاشی ها
زیبایی و جلوه خاص در کاشی کاری سنتی ایرانی، نمایانگر زیبایی فرهنگ و هنر ایرانیان است. در واقع قسمتی مهم از هنر ایرانی همین است که نشاندهنده دیگر وجوه هنر اصیل کشورمان است. دوام و ماندگاری کاشی لعابدار بسیار زیاد است.این هنر که با توجه به محیط و شرایط استفاده از محصولات درستی در آن بهره بردهاند، حتی بعد از گذشت سالیان زیادی، ظاهر خود را به خوبی هرچه بیشتر حفظ کرده است.
ضربه و فشار مداوم و سنگین روی بنا سبب شکستی و تغییر شکل این کاشیها میشود که نمای جذاب را از آنها میگیرد.ارزش فرهنگی و تاریخی که این کاشی کاریهای سنتی دارند فراتر از زیبایی و دوام آنها است. استفاده از اجناس سنتی با طرحهای جذاب اسلیمی و یا نقوش جالبی که امروزه خلق میشوند،نشاندهنده علاقه و عرق به فرهنگ و تمدن این کشور است.
طرحهای متنوع بناها
در طراحی کاشیهای سنتی برای کاشی کاری، از طرحهای ساده با تعدد رنگهای کمتر وجود دارد تا طرحهای پیچیده و پرکار. طرحهای اسلیمی از شاخههای مهم نگارگری ایرانی هستند و کاشی کاری سنتی به فراوانی دیده میشوند. خطوط منحنی در این نقوش کاربرد زیادی دارد.نگارههای گل و گیاه دسته دیگری از طرحهای منقش بر کاشیهای سنتی است. الهام گیری از گل و گیاهان و عنصر طبیعت و زندگی بخشی در کاشی کاری سنتی ایرانی، طراوت و تازگی جالبی میبخشد.
طرحهای قرآنی که در کاشی کاریهای سنتی استفاده میشوند در ردیف دیگری از زیبایی قرار میگیرند. دیدن آیات قرآن و احادیث ائمه بر روی کاشیهای کوچک تزئین شده و با چینش تمیز و زیبا، دیدگان هر انسانی را به وجد میآورد. استفاده از این مدل طرح بر روی کاشی کاریهای سنتی ایران، مشهود و بسیار مرسوم بوده است.
طرحهای هندسی که دارای نمادهایی از نظم و تقارن هستند را هم بر روی کاشی کاریهای سنتی میبینیم. ویژگی خاص کاشیهایی با طرحهای هندسی، پیروی نکردن از اصول دیگر نقوش و تنوع زیاد آنها است.
آوازه جهانی این هنر
انواعی از هنر امروزه به دیگر کشورها و حتی دیگر قارهها رسیده است. در کشورهای دیگر این هنر معروف ایران زبانزد مردم است. طرح های گوناگون این کار که مردم دیگر کشورها از آنها بهره میبرند در همین کشور خودمان طراحی میشود. جالب است بدانید که استفاده از هنری با طرحهای مختلف در کشورهای گوناگون، تنها برای مکانهای مذهبی نیست و در استخرها، حمامهای لوکس، دکوراسیون خانههای لاکچری و گران قیمت نیز از این موضوع بهره میبرند.
مرمت کاشی
مرمت کاشیها اغلب در مربوط به بناهای مذهبی است. به دلیل مجاورت مستقیم با تغییرات محیطی آب و هوا و همچنین نور خورشید در نماهای بیرونی، کاشیهای سنتی بیشتر دچار ترک و شکست میشوند. مرمت این کاشی کاریها نیازمند تبحر و داشتن تخصص در این امر است.
کاشی کاری سنتی و برند معروف هیربد نگاره
این هنر دیرینه ، حرفه ای نیازمند دانش، تجربه و بهره گیری از محصولات باکیفیت است. داشتن تجربه در ساخت و نصب و همچنین حفظ کیفیت درجه یک از ویژگیهایی است که کاشی کاریهای انجام شده را با گذر زمان مانند روز اول نگه میدارد. برند هیربد نگاره با تخصصی که در ساخت کاشی سنتی دارد، بهترین نوع کاشی را با قیمتی مطلوب به شما عزیزان ارائه میدهد. همچنین کاشی سنتی خریداری شده را بصورت کامل از صفر تا صد نصب میکند.
سخن پایانی
در نهایت، هنر کاشیکاری به عنوان برجستهترین جلوههای هنری و معماری شناخته میشود. کاشیکاری که مهارت هنرمندان این آب و خاک را بازتاب میکند از گذشتههای دور آغاز گردیده و آثار به جا مانده از آن دوران نظیر مساجد و حمامها، هر فردی را مجذوب زیبایی خود میکند. حفظ و احیای این هنر، نیازمند تلاشهای مجموعههایی نظیر محموعه هیربدنگاره است تا با استفاده از دانش سنتی، به توسعه این صنعت کمک کنند.