در پروسه ساخت کاشی و سرامیک، مراحل پخت کاشی اصلی ترین بخش حساب می شوند. این بخش شامل مراحل و جزئیات زیادی است که در ادامه آنرا توضیح می دهیم. با هیربدنگاره، بزرگترین مرجع اجرای معماری سنتی همراه باشید.
نکات مهم در فرایند پخت کاشی
در فرایند پخت کاشی چندین نکته مهم وجود دارد. این نکات به شرح زیر هستند:
- زمان و دمای پخت: هر مرحله از پخت باید در دما و زمان مشخص انجام شود تا به کیفیت مطلوب دست پیدا کنیم.
- اندازه و طول شعله: شعله باید متناسب با ابعاد کوره و نوع کاشی تنظیم شود تا پخت به طور یکنواخت انجام گیرد.
- تنظیمات سوکینگ: سوکینگ فرایندی است که رطوبت اضافی را از کاشی خارج می‌کند و باید به دقت تنظیم شود تا ترک خوردن کاشی را به حداقل برساند.
- مدت زمان ماندن در دمای نهایی: پس از رسیدن به دمای نهایی، کاشی باید به مدت مشخصی در آن دما بماند تا خشک شدن به طور کامل انجام شود.
- تنظیمات دما برای تعیین ابعاد کاشی: در این مرحله، دما به گونه‌ای تنظیم می‌شود که ابعاد کاشی در چهار ضلع به طور یکسان حفظ شود. ممکن است کاشی چند ضلعی باشد که در آن صورت نحوه قرار گرفتن روی ریل کوره بسیار مهم است.
- فرایند سرمایش: سرعت و نحوه سرد شدن کاشی بعد از آماده شدن بسیار مهم است و باید به طور کنترل شده انجام شود تا از ترک خوردن و تاب برداشتن کاشی جلوگیری شود.
- تنظیم اتمسفر کوره: نوع و میزان گازهای موجود در کوره باید به دقت کنترل شود تا بر کیفیت نهایی کاشی تاثیر منفی نگذارد.
- میزان مکش هوای احتراقی و ورود هوای سرد: تنظیم صحیح این پارامترها برای تأمین اکسیژن کافی برای احتراق و همچنین جلوگیری از گرم شدن بیش از حد کوره ضروری است.
- سرعت رولرها: سرعت رولرها باید متناسب با نوع کاشی و زمان سفت شدن تنظیم شود تا از چسبیدن کاشی به رولرها و ایجاد خراش جلوگیری شود.
توجه به تمامی این عوامل و تنظیم دقیق آنها نقش کلیدی در تولید کاشی با کیفیت بالا دارد.
مراحل پخت کاشی
در فرآیند پختن کاشی، سه مرحله اصلی وجود دارد که به شرح ذیل می‌باشد:
-
گرمایش ابتدایی
در ابتدای فرآیند، کاشی‌ها به تدریج گرم می‌شوند تا برای مراحل بعدی آماده شوند. گرمایش ملایم کوره، رطوبت اضافی را از کاشی‌ها خارج می‌کند و آنها را برای مرحله اصلی آماده می‌کند.
-
پخت نهایی
در این مرحله، کاشی‌ها به دمای نهایی خود می‌رسند و برای مدت زمان مشخصی در این دما پخته می‌شوند. دما و زمان دقیق این مرحله، نقشی اساسی در تعیین کیفیت نهایی کاشی دارد. در این مرحله، دگرگونی‌های شیمیایی و فیزیکی در ساختار کاشی رخ می‌دهد و مواد اولیه با یکدیگر پیوند می‌خورند، رنگ‌ها تثبیت می‌شوند و استحکام نهایی به کاشی‌ها می‌بخشد.
-
سرد شدن
پس از اتمام مرحله قبل، کاشی‌ها به آرامی خنک می‌شوند تا به دمای محیط برسند. این فرایند باید به دقت کنترل شود تا از ترک خوردن یا تاب برداشتن کاشی‌ها جلوگیری شود.
تنظیم دقیق سیکل پخت
تنظیم دقیق سیکل پخت برای هر نوع کاشی خاص، از اهمیت بالایی برخوردار است. این امر به کمک دانش و تجربه متخصصان و با در نظر گرفتن عواملی مانند نوع مواد اولیه، ضخامت کاشی و طرح نهایی آن انجام می‌شود. تنظیمات صحیح سیکل پخت، تضمین‌کننده دستیابی به کیفیت مطلوب، زیبایی و استحکام نهایی کاشی خواهد بود.
دمای پخت کاشی
دمای 800 تا 1000 درجه برای سفت شدن کاشی های ساخته شده از خاک رس کاربرد دارد. کاشی های بدون لعاب در این دما آماده می شوند. دمای 1000 تا 1200 درجه برای پخت کاشی ها و سرامیک های رایج مورد استفاده کاربرد دارد. دمای 1200 تا 1300 درجه سانتی گراد برای آماده سازی کاشی های با چگالی بالا استفاده می شود. در این روش استحکام کاشی به طرز عجیبی بالا می رود. نکته مهم در این قسمت، توانایی و تحمل کاشی در برابر دماست. هر دمایی متناسب با نوع کاشی منحصر به فرد، متغیر است.
کاشی تک پخت یا پخت اول
در این روش کاشی و لعاب آن تنها یکبار برای پخت وارد کوره می شوند. پخت اول ضروری و جهت تثبیت استحکام کاشی است. در این مرحله کاشی به مقاومت لازمه می رسد.
کاشی پخت دوم
در این روش، کاشی یکبار پخته می شود. سپس لعاب زنی شده و دوباره پخته می شود. دمای پخت دوم از دفعه اول کمتر است و این مرحله جهت تثبیت صد درصدی لعاب انجام می شود.
کاشی پخت سوم یا سه پخت
در این روش که اخیراً بیشتر محبوب شده است، کاشی برای اعمال طرح های مختلف و نقوش فراوان، دوباره وارد کوره می شود. این مرحله در کاشی های تزئینی بیشتر دیده می شود. همچنین کاشی هایی که برای استفاده در نماها بکار می روند، باید مرحله پخت سوم را طی کنند. برای مثال هنگام خرید کاشی هفت رنگ این مرحله را متوجه می شوید.
پخت کاشی در کارخانه
تکنولوژی کوره های پخت کاشی و دانش متخصصین یک مجموعه تأثیر بسزایی در کیفیت کاشی نهایی دارد. ما در هیربدنگاره با سابقه چندین ساله در زمینه تولید و پخت کاشی، یک از بزرگترین تولید کنندگان این عنصر معماری در ایران هستیم. تمامی مراحل پخت کاشی در مجموعه ما به دقت کنترل می شود و واحد کنترل کیفی، نظارت بر کیفیت کاشی در هر مرحله دارد. بدین ترتیب یکی از باکیفیت ترین کاشی های سراسر دنیا، در هیربدنگاره پخته می شود.
هنوز برخی از تولید کنندگان کاشی سنتی از کوره های قدیمی و یا کوره های برقی صندوقی استفاده می کنند.
کوره های قدیمی با استفاده از آجر و کاه گل و یا بعدها آجر نسوز ساخته شده و بعد داخل آن به شکلی طبقه بندی شده تا کاشی‌ها بین طبقات چیده شده و پخت شوند. همچنين در کوره های برقی کاشی ها درون قالب هایی از آجر نسوز که به کاست شناخته می شوند قرار گرفته و سپس در کوره قرار می گیرند.
برخی معایب استفاده از این دو مدل کوره شامل چیدن و در آوردن سخت کاشی در کوره، زمان زیاد جهت پخت، ظرفیت محدود آنها و نیز صرف زمان جهت سرد کوره و سپس بیرون آوردن کاشی ها می باشد.
در حالیکه می توان گفت در کوره های رولری و صنعتی این معایب وجود ندارد.
جمع بندی
پخت کاشی از مرحله قبل از ورود کاشی به کوره تا پایان درآمدن آن از کوره به طول می‌انجامد. در این پروسه بسیار مهم، بیسکویت کاشی که حالتی نرم و شکننده دارد، به کاشی مستحکم و با دوامی تبدیل می شود. سیکل خشک شدن کاشی در زمان های گذشته بسیار سخت تر بوده و در کوره های ثابت با استفاده از چسباندن کاشی و قرار دادن آن در معرض شعله با دست صورت می گرفته. حال با وجود کوره های رولری و تکنولوژی پیشرفته، خطرات اینکار کمتر شده و کنترل کیفیت کاشی و سرامیک در حال پخت با دقت بیشتری نظاره می شود.